Praktyka opracowania opisów wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki

Opisy wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki przygotowuje się zgodnie z regulacjami prawnymi tj. §23 Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie ewaluacji jakości działalności naukowej (Dz.U. 2019 poz. 392, z późn. zm.)¹ oraz §5 ust. 3 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Nauki z dnia 12 września 2024 r. w sprawie danych przetwarzanych w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on (Dz.U. 2024 poz. 1403)².

Podstawę do merytorycznego opracowania opisów wpływu stanowią informacje o efektach działalności naukowej danego podmiotu w dyscyplinie, mających znaczenie dla kreowania wpływu, tzn. główne wnioski z badań naukowych lub prac rozwojowych albo efektów działalności naukowej w zakresie twórczości artystycznej w sztuce. Dlatego obligatoryjnie należy wykazać jednoznaczny i bezpośredni związek między działalnością naukową a wpływem oraz grupą społeczną będącą beneficjentem tego wpływu oraz obszarem, na który ta działalność miała największy wpływ (gospodarka, funkcjonowanie administracji publicznej, ochrona zdrowia, kultura i sztuka, ochrona środowiska naturalnego, bezpieczeństwo i obronność państwa, inne czynniki wpływające na rozwój cywilizacyjny społeczeństwa).

Charakterystyka wpływu czy inaczej oddziaływania lub rezonansu działalności naukowej na otoczenie społeczno-gospodarcze, opracowana na podstawie nie więcej niż 5 dowodów, powinna dać odpowiedź na następujące pytania: jaki jest zakres, kontekst czy istota wpływu, inaczej jakiego stanu rzeczy lub czego dotyczył wpływ, następnie kogo tj. kto jest jego bezpośrednim lub pośrednim beneficjentem (grupy społeczne czy branżowo-zawodowe oraz podmioty, instytucje, organizacje, stowarzyszenia, fundacje itd.), jaka pozytywna zmiana lub postęp został dokonany, czyli jak było przed, a jak jest po (korzyść, pożytek, wzrost, poprawa, udoskonalenie, usprawnienie, unowocześnienie), jakim negatywnym skutkom udało się przeciwdziałać lub je zminimalizować.

Kwantyfikacja wpływu w kontekście jego oceny i przyznania punktacji polega na pomiarze skali jego oddziaływania w zakresie zasięgu (międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny, marginalny) oraz znaczenia (przełomowe, istotne, ograniczone, znikome). Dlatego powołując się na dowody wpływu należy opisywać konkretne, rzeczywiste i udokumentowane efekty, rezultaty czy skutki np. wdrożeń, implementacji, aplikacji czy zastosowań praktycznych produktów, procesów, rozwiązań lub usług na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki. W szczególności takie, które charakteryzuje przełomowość, pionierskość, oryginalność, innowacyjność, doniosłość, istotność czy prestiż.

I tu dochodzimy do sedna sprawy tj. procesu monitorowania, dokumentowania i opracowywania dowodów wpływu w ramach tzw. „ścieżki wpływu” tj. działań, przedsięwzięć lub wydarzeń sytuowanych pomiędzy badaniami naukowymi a zaistniałym wpływem. Przez dowody wpływu na otoczenie społeczno-gospodarcze jako rezultatu wyników badań naukowych, prac rozwojowych lub działalności twórczej w sztuce, należy rozumieć zidentyfikowane, udokumentowane, wiarygodne, realne i mierzalne efekty — trwałe lub okresowe oparte na wskaźnikach ilościowych lub jakościowych, które wynikają z tych działań i prowadzą do pozytywnych i kwantyfikowalnych zmian w społeczeństwie, gospodarce lub kulturze czy sztuce. Efekty te wykraczające poza samą sferę akademicką czy artystyczną, obejmują konkretny wkład w sposób kompletny, zupełny, całościowy i łączny np. w rozwój wiedzy, technologii, innowacji, praktyk społecznych lub wartości artystycznych, który przekłada się na rzeczywiste korzyści dla określonych interesariuszy, grup społecznych lub zawodowych, podmiotów z branży działalności gospodarczej bądź instytucji administracji publicznej czy poszczególnych sektorów: gospodarki, ochrony zdrowia, ochrony środowiska naturalnego a kończąc na bezpieczeństwie i obronności państwa. Efekty te występują zarówno dla wpływu, który jest zaplanowany – bezpośredni – zamierzony – liniowy, jak również dla wpływu, który jest niezaplanowany – nieoczekiwany – pośredni – niezamierzony – rozproszony.

Wskazane do wykazania w ramach trzeciego kryterium ewaluacji dowody wpływu, powinna charakteryzować jednoznaczność, wiarygodność jak również możliwość ilościowego lub jakościowego pomiaru w kontekście zasięgu i znaczenia. Mogą to być dowody wytworzone inicjatywy ewaluowanego podmiotu, ale w szczególności takie, które powstały samoistnie i zostały utrwalone w dowolnej postaci w domenie publicznej. Zarówno te pierwsze, jak i drugie muszą być datowane na okres objęty oceną tj. od 1 stycznia 2022 do 31 grudnia 2025.

Przykładowo w ramach otwartego katalogu rodzajów dowodów wpływu można wymienić następujące: publikacje naukowe, artykuły w czasopismach branżowych lub specjalistycznych, wykaz zmian legislacyjnych korespondujących z przedstawionymi wnioskami z badań naukowych, zaświadczenia, listy referencyjne, pisma polecające, podziękowania, badania ankietowe, sondaże, recenzje, opinie, komentarze, korespondencja od użytkowników, wywiady, audycje, podcasty, prelekcje, wykłady, polityki, strategie, programy, raporty, ekspertyzy, sprawozdania, badania ewaluacyjne, analizy, standardy, wytyczne, zalecenia, doradztwo, podręczniki dobrych praktyk, media społecznościowe, blogi, fora dyskusyjne, webinaria, programy, audycje, podcasty, wywiady telewizyjne lub radiowe, debaty publiczne czy udział w różnych wydarzeniach lub uroczystościach.

Do podstawowych elementów charakterystyki dowodów wpływu w zależności od ich rodzaju lub formatu należy zaliczyć: m.in. data wystawienia lub wytworzenia, podpis i pieczęć wystawcy; stopka wystawcy np. zaświadczenia; numery stron do właściwego odwołania; minuty właściwego odtworzenia filmu lub nagrania; link, adres url domeny WWW; zrzut ekranu strony internetowej; streszczenie; opis; co zawiera i potwierdza dokument; ocena efektów; zasięg i znaczenie załączonego dowodu; związek z opisanym wpływem itd.

Uzasadnienie kluczowego znaczenia interdyscyplinarności badań naukowych lub prac rozwojowych dla powstania wpływu powinno w przekonujący sposób wykazać, że bez wykorzystania dorobku naukowego różnych metodologicznie dyscyplin, w tym zastosowania metod i technik badawczych dla nich typowych, ani wpływ, ani tym bardziej dowody go potwierdzające nie mogłyby zaistnieć.

Opisy wpływu podmioty rejestrują w Zintegrowanym Systemie Informacji o Szkolnictwie Wyższym i Nauce POL-on https://polon.nauka.gov.pl, a dowody jego oddziaływania w Systemie udostępniania dokumentacji działalności naukowej i artystycznej (STUDNIA) https://studnia.opi.org.pl/login. Dowody wpływu jako pliki elektroniczne deponowane są w następujących formatach danych: .pdf, .mp3, .mp4, .mpeg4 lub .avi. Wielkość jednego pliku nie może przekraczać 500 megabajtów. Ostatecznie do ewaluacji zarówno opisy jak i dowody wpływu migrowane są do Systemu Ewaluacji Dorobku Naukowego (SEDN/SEDN2026)

https://sedn.opi.org.pl

https://sedn26-demo.opi.org.pl

W celu wsparcia procesu opracowywania opisów i dowodów wpływu, organizowane są szkolenia tematyczne:

• "Ocena stanu przygotowań do praktycznego opracowania opisów wpływu działalności naukowej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki."
• "Dowody wpływu działalności naukowej i artystycznej na funkcjonowanie społeczeństwa i gospodarki — Praktyczne rozwiązania."