Rozwój zawodowy nauczycieli akademickich to dynamiczny proces, którego celem jest nie tylko doskonalenie umiejętności dydaktycznych, ale także wsparcie w prowadzeniu badań oraz w adaptacji do zmieniających się warunków pracy.
Wyzwania związane z nowoczesnym kształceniem studentów, wykorzystaniem nowoczesnych technologii oraz konieczność dostosowania się do rosnących wymagań sprawiają, że instytucje akademickie oraz sami nauczyciele muszą podejmować działania, które umożliwią im stały rozwój zawodowy. Strategią w tym przypadku jest systematyczne działanie z określonym w czasie celem. Do działań zaliczymy różne formy rozwojowe wspierane lub nie przez uczelnię. A cel rozumiany będzie jako etap w karierze zawodowej.
1. Strategia wykorzystująca programy szkoleniowe i warsztaty dydaktyczne
Jednymi z najpowszechniejszych form rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich są programy szkoleniowe i warsztaty, które umożliwiają rozwój kompetencji dydaktycznych (w tym technologicznych i społecznych). Szkolenia te mogą obejmować zarówno tradycyjne metody nauczania, jak i nowoczesne podejścia, takie jak flipped classroom (odwrócona klasa), czy uczenie oparte o ciekawość (pytania). Warsztaty i szkolenia są często skoncentrowane na konkretnych zagadnieniach, co pozwala na szybką poprawę umiejętności w określonych obszarach, na przykład pracy z narzędziami cyfrowymi (w tym ze sztuczną inteligencją), metodologii badań czy motywowaniu studentów. Innym przykładem są szkolenia uczące wykorzystania sztucznej inteligencji do analizy postępów studentów oraz dostosowywania materiałów dydaktycznych do ich indywidualnych potrzeb. Rozwój tych kompetencji umożliwia nauczycielom akademickim zwiększenie efektywności kształcenia oraz lepsze zrozumienie preferencji i stylów uczenia się studentów.
Ważnym aspektem tej strategii jest integracja szkoleń wspieranych przez uczelnie z warsztatami organizowanymi przez zewnętrzne instytucje edukacyjne. Dzięki temu nauczyciele akademiccy mają możliwość uczenia się od specjalistów oraz wymiany doświadczeń z innymi uczestnikami, co pozytywnie wpływa na ich profesjonalny rozwój i pozwala na adaptację nowych, sprawdzonych metod w ich codziennej pracy dydaktycznej.
2. Strategia wykorzystująca mentoring i coaching
Mentoring oraz coaching stanowią najbardziej atrakcyjne i efektywne formy rozwoju zawodowego, szczególnie dla młodszych i mniej doświadczonych nauczycieli akademickich. Przy czym mentoring może uczyć nowych praktyk, a coaching rozwija już posiadane umiejętności. Obie formy mogą być bardziej lub mniej sformalizowane, z wykorzystaniem innych nauczycieli zatrudnionych w danej uczelni lub mogą być prowadzone przez ekspertów zewnętrznych. Mentoring opiera się na relacji między doświadczonym pracownikiem a młodszym nauczycielem, umożliwiając
przekazywanie wiedzy oraz wsparcie w pokonywaniu wyzwań zawodowych. Jest to szczególnie ważne w kontekście wprowadzania nowych pracowników do środowiska akademickiego, gdzie zasady i struktury pracy są złożone. Z kolei coaching jest relacją bardziej partnerską rozwijającą indywidualne umiejętności i kompetencje. Jest dostosowany do potrzeb danego nauczyciela akademickiego pozwalając na bardziej spersonalizowany rozwój, uwzględniający specyficzne potrzeby i cele zawodowe. Może pomóc w doskonaleniu warsztatu dydaktycznego.
3. Strategia wykorzystująca udział w projektach badawczych i konferencjach
Udział w projektach badawczych oraz w międzynarodowych konferencjach umożliwia nie tylko poszerzenie wiedzy i umiejętności badawczych, ale także zdobycie nowych perspektyw, treści i przykładów, które mogą zostać wykorzystane w procesie dydaktycznym. Projekty badawcze prowadzone w ramach współpracy międzynarodowej umożliwiają nawiązywanie kontaktów, co z kolei sprzyja wymianie doświadczeń i transferowi wiedzy i doświadczeń między instytucjami. Uczestnictwo w konferencjach sprzyja rozwojowi kompetencji komunikacyjnych i umożliwia wymianę, a nawet ścieranie się poglądów, co skutkuje innowacjami dydaktycznymi, a także zachęca do prowadzenia zajęć w nowoczesny i angażujący sposób.
4. Strategia wykorzystująca tworzenie wspólnot praktyk
Wspólnoty praktyk stanowią przestrzeń, w której nauczyciele akademiccy mogą razem pracować nad rozwojem swoich umiejętności. Takie grupy robocze umożliwiają wymianę wiedzy i doświadczeń oraz rozwój wspólnych projektów edukacyjnych. Dzieje się to poprzez wspieranie się w realizacji celów oraz udostępnianie posiadanej wiedzy, materiałów dydaktycznych czy wypracowanych strategii uczenia. Wspólnoty praktyk mogą działać wewnątrz jednej uczelni lub obejmować członków z różnych instytucji akademickich, co dodatkowo zwiększa różnorodność i jakość wymienianej wiedzy. Przykładem takich wspólnot są koła naukowe, międzyuczelniane zrzeszenia oraz międzynarodowe sieci współpracy dydaktycznej.
5. Strategia wykorzystująca ocenę i autoewaluację pracy dydaktycznej
Proces oceny i autoewaluacji pracy dydaktycznej jest kluczowy dla długofalowego rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich. Systematyczna analiza własnych osiągnięć i obszarów wymagających poprawy umożliwia nauczycielom refleksję nad stosowanymi praktykami, metodami dydaktycznymi oraz ich wpływem na efektywność kształcenia. Najlepsze w tym przypadku są hospitacje koleżeńskie, które umożliwiają mało stresową a wielowymiarową ocenę pracy dydaktycznej. Regularna autoewaluacja pozwala nauczycielom akademickim na lepsze zrozumienie własnych mocnych i słabych stron, co z kolei wpływa na dalsze decyzje związane z rozwojem zawodowym.
Podsumowanie
Przyjęcie odpowiedniej strategii rozwoju zawodowego nauczycieli akademickich zależy od wielu różnych aspektów powiązanych tak ze wsparciem organizacyjnym (lub jego brakiem) oferowanym przez uczelnie, jak i gotowością do rozwoju samego nauczyciela akademickiego. Bez środków finansowych (prywatnych lub uczelnianych) i nakładu dodatkowej pracy nauczyciela akademickiego (czasem powiązanego z dużym wysiłkiem) nie jest możliwa. Efektywność instytucjonalna przyjętej strategii będzie zależna m.in. od wspierającego zespołu i sprzyjających warunków uczelnianych. Z kolei efektywność indywidualna będzie zależna m.in. od motywacji, zaangażowania i od celów danego nauczyciela akademickiego. Jest to zatem złożony proces, który bezpośrednio przekłada się na jakość pracy nauczycieli akademickich i kształt ich kariery zawodowej.
